sábado, 16 de abril de 2011

Rosalía de Castro

Rosalía de Castro (Santiago de Compostela, 24 de febreiro de 1837 - Padrón, 15 de xullo de 1885) foi unha poetisa e novelista española que escribiu tanto en lingua galega coma en lingua española. Considerada na actualidade como un ente indispensable no panorama literario do 

século XIX, representa xunto con Eduardo Pondal e Curros Enríquez unha das figuras emblemáticas doRexurdimento galego, non só pola súa achega literaria en xeral e polo feito de que os seus Cantares Galegos sexan entendidos como a primeira grande obra da literatura galega contemporánea, senón polo proceso de sacralización ao que foi sometida e que rematou por convertela en encarnación e símbolo do pobo|vila gallego.1 Además, é considerada xunto con Gustavo Adolfo Bécquer, como a precursora da poesía española moderna.2
Escribir en galego no século XIX, é dicir, na época na que viviu Rosalía, non resultaba nada doado por un gran número de razóns, a gran parte delas ligadas ao pensamento e estruturación da sociedade do momento. A lingua galega quedara reducida a un mero dialecto, tan desprezado como desprestixiado, mostrándose cada vez máis distante aquela época na que fora o idioma vehicular da creación de lírica galaicoportuguesa (en forma de galaicoportugués). Toda a tradición escrita fora perdida, polo que se facía necesario comezar dende cero rompendo co sentimento de desprezo e indiferenza cara á lingua galega, pero poucos eran os que se formulaban a tarefa, pois esta constituiría un motivo de desprestixio social. Nun ambiente no castelán era a lingua da cultura ao ser a lingua que a clase minoritaria dominante protexía, Rosalía de Castro rompeu a cantar, concedéndolle o prestixio merecido ao galego ao usalo como vehículo da súa obra denominada Cantares Galegos e afianzando o renacer cultural da lingua 
Aínda que foi unha asidua cultivadora da prosa, onde Rosalíasobresaíu foi no campo da poesía, a través da creación das que poden ser consideradas as súas tres obras clave: Cantares Galegos,Follas Novas e Nas beiras do Sar. A primeira delas representa un canto colectivo, artisticamente logrado, que serviu de espellodignificante á comunidade galega ao empregar a lingua desta, así como tamén foi útil para proseguir coa tendencia timidamente iniciada polo pontevedrés Xoán Manuel Pintos coa súa obra tituladaA Gaita Galega (1853). Na segunda, a escritora deu lugar a unha poética de gran profundidade, que emprega o símbolo como método para expresar o inefable e que revela a plurisignificación propia da máis elevada poesía; xunto coas obras Aires dá miña terra (Curros Enríquez), Saudades Gallegas (Valentín Lamas Carvajal) e Maxina oua filla espuria (Marcial Valladares Núñez) completa o conxunto de obras publicadas na década de 1880 que fixeron destes anos unha etapa clave no desenvolvemento da literatura galega, se ben a obra de Rosalía sempre mantivo unha posición predominante con respecto ao resto. Finalmente, en Nas beiras do Sar maniféstase un ton tráxico que encaixa coas duras circunstancias que rodearon os últimos anos da vida de Rosalía. Escrito en castelán, a obra afonda no lirismo subxectivo propio de Follas Novas ao mesmo tempo que se consolidan as formas métricas que alí apuntaban. Inicialmente cualificado de precursor e obviado pola crítica do seu tempo, hoxe en día existen diferentes estudosos que o consideran como a principal creación poética de todo o século XIX.
Na actualidade, a figura de Rosalía de Castro e as súas creacións literarias continúan sendo obxecto dunha abundante bibliografía e recibindo unha constante atención crítica, tanto no territorio español coma no extranjero.4 Es tal a aceptación e o interese que as obras desta escritora espertan no mundo, que nas últimas décadas os seus poemas foron traducidos a idiomas como o francés,5 o alemán,5 o ruso6 e o xaponés 
Naceu na madrugada do 24 de febreiro de 1837 nunha casa localizada na marxe dereita do Camiño Novo, a antiga vía de entrada á cidade de Santiago de Compostela para todos aqueles viaxeiros procedentes de Pontevedra. Filla natural do sacerdote José Martínez Viojo (1798 - 1871) e María Teresa de la Cruz Castro e Abadía (1804 - 1862), unha fidalga solteira de escasos recursos económicos, foi bautizada ás poucas horas do seu nacemento na Capela do Hospital Real polo presbítero José Vicente Varela e Monteiro, cos nomes deMaría Rosalía Rita e figurando como filla de pais descoñecidos. Con frecuencia, os biógrafos da escritora galega ocultaron a condición eclesiástica do seu pai, así como tamén trataron de obviar o feito de que foi rexistrada como filla de pais descoñecidos e que se librou de entrar na Inclusa ao facerse cargo dela a súa madriña María Francisca Martínez, fiel servente da nai da recén nacida
En vinte e catro de febreiro de mil oitocentos trinta e seis, María Francisca Martínez, veciña de San Juan del Campo, foi madriña dunha nena|meniña que bauticei solemnemente e puxen os santos óleos, chamándolle María Rosalía Rita, filla de pais incógnitos, cuxanena|meniña levou a madriña, e vai sen número por non pasar áInclusa; e para que así conste, asínoo 
Hasta cumplir los ocho años, Rosalía se encontró bajo la custodia de su tía paterna Teresa Martínez Viojo en la aldea de Castro de Ortoño, perteneciente al municipio coruñés de Ames. Es en esta época cuando la escritora toma conciencia de la dureza de la vida del labriego gallego, así como también será en esta parte de su vida cuando tenga conocimiento y vivencia del mundo rural propio de Galicia: la lengua, las costumbres, las creencias o las cantigas que tanto influyeron en su obra titulada Cantares Gallegos. Si bien no se conoce con exactitud la fecha en que la madre de Rosalía decide hacerse cargo de ella, se sabe que en torno al año 1850 la joven se traslada a la ciudad de Santiago de Compostela donde vivió junto a esta, aunque ya había convivido con anterioridad con ella en Padrón.Nota 1 Es en esta localidad gallega donde Rosalía recibió la instrucción que por aquel entonces era la más adecuada para una señorita (nociones básicas de dibujo y música), asistiendo de forma habitual a las actividades culturales promovidas por el Liceo de la Juventud junto con personalidades destacadas de la mocedad intelectual compostelana como Manuel Murguía (se duda si fue en este momento cuando conoce a Murguía o posteriormente, en su traslado a Madrid), Eduardo Pondal y Aurelio Aguirre. Todavía en la actualidad es motivo de discusión entre los diferentes críticos la relación que Rosalía mantuvo con Aurelio Aguirre, puesto que a pesar de que se desconoce si existió una relación sentimental entre ambos, la obra del mencionado sí que dejó huella en ciertos poemas de la escritora. 
En abril de 1856, Rosalía trasladouse a Madrid xunto coa familia da súa parenta María Josefa Carmen García-Lugín e Castro, en cuxa compañía habitou a planta baixa da casa número 13 da rúa Ballesta. Non se coñece con exactitude cal foi o motivo que levou a mudarse á escritora, aínda que Catherine Davis creu posible que este feito fose debido ao escándalo desencadeado a raíz do Banquete deConxo, no que desenvolveron un papel relevante varios membros do Liceo, como foron Aguirre ou Pondal. Un ano despois de chegar a Madrid, Rosalía publicou un folleto de poesías escrito en lingua castelá que recibiu o título de La flor, sendo este acollido con simpatía por parte de Manuel Murguía, quen fixo referencia a el enLa Iberia.
Posiblemente foi en Madrid, e non no Liceo, onde Rosalía coñeceu aMurguía, con quen se casou o 10 de outubro de 1858 na igrexa parroquial de San 

Ildefonso. Foi un amigo común o que posibilitou que ambos os dous entaboasen unha relación que finalmente rematou en voda. Respecto da relación que existiu entre a parella a crítica rosaliana suxire diversas hipóteses, que van dende idílicos cadros conxugais ata posturas máis que matizadas, que tomando como referencia escritos atribuídos á poetisa, debuxan a psicoloxía dunha muller solitaria, carente de felicidade e escéptica ante o amor. Non obstante, Murguía foi a primeira das persoas que animou a Rosalía no seu quefacer literario, sendo el o responsable da publicación de Cantares Galegos. Tampouco lle escatimou nin apoio social nin intelectual nunha época na que a condición feminina era considerada como minusválida. Ao ano seguinte de casar, Rosalíadeu a luz en Santiago de Compostela á súa primeira filla, chamadaAlejandra. A esta seguiron Aura (1862), que veu ao mundo no mesmo ano que feneceu a nai de Rosalía; os xemelgos Gala e Ovidio(1871); Amase (1873); Adriano Honorato (1875), que faleceu aos dezanove meses ao precipitarse dende unha mesa, e Valentina(1877), que naceu morta. Todos os fillos de Rosalía de Castronaceron en Galicia, xa fose en Lestrove, A Coruña ou Santiago de Compostela. O domicilio do matrimonio cambiou en múltiples ocasións, ao que se engadiu unha separación deste a causa das actividades profesionais de Murguía e graves problemas económicos derivados tanto da inestabilidade laboral deste coma da parca saúde de Rosalía. Todos estes factores configuran un panorama vital que contribúe a explicar a hipersensibilidade e o pesimismo da escritora. En 1859, o matrimonio estaba a residir Na coruña. Logo pasa a Madrid, de ondeRosalía regresa a Santiago (1861) para volver á capital española. Con posterioridade, existen referencias que permiten afirmar a presenza da poetisa en Lugo e Santiago, ademais dalgunhas viaxes que realizou o matrimonio a Extremadura, Andalucía, Castela LaMancha e Levante. 
No mes de setembro de 1868 produciuse o levantamento revolucionario español, coñecido como La Gloriosa, pasando Murguía de ser secretario da Xunta de Santiago a director do Arquivo de Simancas, cargo que exerceu durante dous anos. A partir deste momento, a vida de Rosalía desenvolveuse entre Madrid e Simancas, sendo na cidade valisoletana na que escribiu gran parte das composicións recollidas en Follas Novas. É conveniente aclarar que nestes mesmos anos, é cando se produciu o encontro entreRosalía de Castro e Gustavo Adolfo Bécquer. Dende 1871, Rosalíanon sae de Galicia. Viviu a partir deste ano nas Torres de Lestrove(onde residían os seus parentes os Hermida de Castro), en Dodro (A Coruña), en Santiago de Compostela e Padrón, onde practicamente se instala en 1875. Os últimos anos da vida de Rosalía transcorreron na bisbarra de Padrón, lugar no que se consumira a súa infancia, así como boa parte da súa xuventude. A Casa grande de Arretén, nomee popular con que o que se coñecía ao pazo no que nacera a súa proxenitora, xa non era da propiedade da familia, factor que propiciou que a escritora tivese que residir nas Torres de Lestrove entre 1879 e 1882 mentres o seu marido se encargaba da dirección|enderezo en Madrid de La Ilustración Gallega e Asturiana. Finalmente, trasladouse xunto coa súa familia á casa chamada de La Matanza, situada na parroquia de Iria.
Rosalía nunca gozou dunha boa saúde, parecendo predestinada dende a súa xuventude a unha morte temperá. De feito, nas poucas cartas que se conservan e que esta enviou ao seu marido, con frecuencia se alude ás continuas doenzas que a atenazaban. Pouco tempo antes de falecer, a 


escritora decidiu pasar unha tempada ás beiras do mar e por iso trasladouse a Santiago de Carril. Certo tempo despois regresou ao lugar de La Matanza, onde o cancro de útero que padecía se foi complicando progresivamente dende 1883, minguando cada vez máis á xa de por si débil saúde daescritora.Nota 2 Tras tres días de agonía faleceu ao mediodía do mércores 15 de xullo de 1885, na súa casa de La Matanza, a consecuencia dunha dexeneración cancerosa do útero. O corpo inánime recibiu sepultura ao día seguinte no cemiterio de Adina, localizado en Iria Flavia, que curiosamente fora cantado nunha composición de Rosalía de Castro. Non obstante, o seu cadáver foi exhumando o 15 de maio de 1891 para ser levado solemnemente a Santiago de Compostela, onde foi novamente sepultado no mausoleo creado especificamente para a escritora polo escultor Jesús Landeira, situado na capela da Visitación del Convento de Santo Domingo de Bonaval, no presente Panteón Resultan especialmente ilustrativas as fidedignas liñas escritas por González Besada sobre os últimos momentos de Rosalía: «...recibiócon fervor os Santos Sacramentos, recitando en voz baixa as súas predilectas oracións. Encargou aos seus fillos queimasen os traballos literarios que, ordenados e reunidos por ela mesma, deixaba sen publicar. Dispuxo enterrásella no cemiterio de Adina, e pedindo un ramo de pensamentos, a flor da súa predilección, non ben achegoullo aos labios sufriu un afogo que foi comezo da súa agonía. Delirante, e anubrada a vista, dixo á súa filla Alejandra: "abre esa ventá que quero ver o mar", e pechando os seus ollos para sempre, expirou...». Non obstante, dende Padrón é imposible ver o mar. Por iso resultan enigmáticas estas palabras postas en boca dunha persoa para quen o mar foi unha perenne tentación de suicidio. 











Seguidamente deixolles a recreación dun vídeo
 onde se amosan as sublimes palabras de Rosalía 






Como sempre , se desexan estar ben informados aconsélloyes que vexán Via Tv e que escoiten via Radio

0 comentarios:

Publicar un comentario